Μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της αύξησης της παραγωγικότητας και του βιοτικού επιπέδου στην σύγχρονη κοινωνία είναι το φαινόμενο της παχυσαρκίας το οποίο πλέον έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις και χαρακτηρίζεται ως “νόσος” από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας λόγω της συχνότητας εμφάνισης της στον γενικό πληθυσμό αφού σχεδόν ο ένας στους τρεις είναι παχύσαρκος ή υπέρβαρος.
Στην χώρα μας οι τελευταίες έρευνες έχουν δείξει ότι το φαινόμενο πλησιάζει σε αναλογία σχεδόν του ενός στους δύο. Περισσότερες λεπτομέρειες για τις τελευταίες έρευνες στην ανάλυση που γίνεται στο βίντεο “Παχυσαρκία: αναλύοντας τα πρόσφατα δεδομένα”
Η Παχυσαρκία αν δώσουμε έναν ορισμό θα λέγαμε οτι είναι η κατάσταση κατά την οποία το σωματικό βάρος είναι αυξημένο σε τέτοιο βαθμό από την αντίστοιχη αύξηση του λιπώδη ιστού τουλάχιστον κατά 10%. Σε αυτές της περιπτώσεις παρατηρούνται μεταβολές στο σώμα (π.χ στην λεκάνη και στους μηρούς στις γυναίκες, στην κοιλιά στους άντρες) που οφείλεται στην συνεχιζόμενη εναπόθεση λίπους εντός των λιποκυττάρων.
Το πλήθος των λιποκυττάρων μπορεί να είναι δυσανάλογο στα διάφορα σημεία του σώματος, πολλαπλασιάζονται με γρήγορο ρυθμό κυρίως τα πρώτα 3-4 χρόνια της ζωής του ανθρώπου δηλαδή στην βρεφική και πρώτη παιδική ηλικία. Η διατροφή των παιδιών στην σύγχρονη κοινωνία είναι δυστυχώς πλούσια σε τροφές με λιπαρά και ζάχαρη και φτωχή σε φρούτα και λαχανικά και ευθύνεται κατά μεγάλο ποσοστό για την παιδική παχυσαρκία και για την δημιουργία προδιάθεσης παχυσαρκίας εφ΄όρου ζωής.
Τα λιποκύτταρα βρίσκονται σε όλο μας το σώμα και αποτελούν τον λιπώδη ιστό. Αυτός βρίσκεται κάτω από το δέρμα και για αυτό καλείται και υποδόριος. Υπάρχει ακόμα μια σημαντική ποσότητα λίπους που αποθηκεύεται πάνω στα σπλάχνα μας και καλείται σπλαχνικό λίπος και το οποίο είναι και το επικίνδυνο καθώς αυτό είναι η αιτία παθήσεων όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, οι υπερλιπιδαιμίες κ.α.
Τα λιποκύτταρα γεμίζουν με λιπίδια που είναι ουσίες που περιέχουν ενέργεια. Όταν η ενέργεια από το τρόφιμα ξεπερνά την ενέργεια που χρειάζεται το σώμα τότε αυτό το πλεόνασμα μετατρέπεται σε λιπίδια και αποθηκεύονται στο λιπώδη ιστό.
Αιτίες της παχυσαρκίας
Πολλοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για την δημιουργία της παχυσαρκίας. Ο βασικός παράγοντας που οδηγεί σε παχυσαρκία είναι οι κακές διατροφικές συνήθειες και η μηδαμινή έως ελάχιστη φυσική δραστηριότητα.Η διατροφή που παρέχει μεγάλες ποσότητες ενέργειας στο σώμα τόσες όσες να υπάρχει πλεόνασμα από τις καθημερινές ανάγκες του ατόμου και η μηδενική δραστηριότητα κάνοντας ακόμα μεγαλύτερο το χάσμα μεταξύ αναγκών και πλεονάσματος. Τα ανωτέρω είναι κυρίως αποτέλεσμα της συμπεριφοράς και των επιλογών του ατόμου. Υπάρχουν αιτίες που μπορεί να ευθύνονται από τον τρόπο ζωής ή από μη συμπεριφορικούς παράγοντες του ατόμου; Ναι υπάρχουν.
Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει το ενδιαφέρον στο υποθάλαμο του ανθρωπίνου εγκεφάλου. Εκεί δρουν κατάλληλοι νευροδιαβιβαστές και πιστεύεται ότι εκεί υπάρχουν τα κέντρα ερεθισμού της πείνας και της όρεξης. Μάλιστα υποστηρίζουν πως στο μέλλον θα μπορούν να αποφευχθούν οι βλάβες στα κέντρα αυτά όπως πχ. όγκοι και τραύματα που δημιουργούν την παχυσαρκία.
Η παχυσαρκία μπορεί να δημιουργηθεί από ενδοκρινικά αίτια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενδοκρινικής αιτιολογίας είναι η διαταραχή του θυρεοειδούς αδένα (υποθυρεοειδισμός) που δεν εκκρίνεται η ορμόνη θυροξίνη και η οποία επιδρά στον μεταβολισμό των λιπών. Άλλα παραδείγματα ενδοκρινικής αιτιολογίας είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη και ο διαβήτης, το μυξοίδημα και άλλα σύνδρομα.
Ακόμη και γενετικοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί όπως η κληρονομικότητα και το DNA των παχύσαρκων γονέων και παιδιών χωρίς όμως να έχει αποδειχθεί επαρκώς.
Δεν μπορεί να αγνοηθεί και ένα σημαντικό ποσοστό παχυσαρκίας που δημιουργείται από διάφορα φάρμακα (οιστρογόνα, κορτιζόνη, φαινοθειαζίνες) που χρησιμοποιούνται για θεραπείες, ορμονική υποστήριξη σε γυναικολογικές περιπτώσεις ή αντισυλληπτικά.
Από τους προαναφερθέντες παράγοντες μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπιστεί είτε ο καθένας μεμονωμένα είτε η συνύπαρξη δύο ή και περισσοτέρων παραγόντων.
Συνέπειες της Παχυσαρκίας
Η παχυσαρκία σε μακροχρόνια παρουσία της, προκαλεί αλλοιώσεις στο σώμα του ατόμου και κατ’επεκταση στην υγεία του. Προκαλεί δυσλειτουργία στον μεταβολισμό όλων των συστατικών και των τροφίμων γενικότερα. Αυτές οι αλλοιώσεις (π.χ συνεχής συγκράτηση λιπών) οδηγούν σε πολλά προβλήματα υγείας που δυσχεραίνουν την ζωή του παχυσάρκου. Ο παχύσαρκος έχει αυξημένες πιθανότητες σε κάποιες βλάβες από το αν ήταν στο κανονικό του βάρος. Χαρακτηρίζεται από υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας και αυτό οφείλεται στις βλάβες που δημιουργούνται κατά την μακροχρόνια παραμονή του στην κατάσταση της παχυσαρκίας.
Από τις σημαντικότερες βλάβες είναι αυτές που αφορούν το καρδιαγγειακό σύστημα με την εμφάνιση υπέρτασης, καρδιακής ανεπάρκειας, εγκεφαλικών επεισοδίων, διάφορα οιδήματα, φραγμένες αρτηρίες κ.α.
Η παχυσαρκία επιδρά στο αναπνευστικό σύστημα καθώς το αυξημένο βάρος και η συνεχής συσσώρευση λίπους πιέζουν αρκετά τους πνεύμονες και έτσι οι παχύσαρκοι να ταλαίπωρούνται από αποφρακτική άπνοια, τον υποαερισμό των πνευμόνων και με δύσπνοια.
Οι αλλοιώσεις αλλά και η κακή διαχείριση της ενέργειας που παρατηρείτε οδηγεί σε μείωση της ικανότητας του σώματος να ανταπεξέλθει σε κάποιες μεταβολικές διεργασίες και ευθύνεται για την δημιουργία του διαβήτη, της υπερουριχαιμίας και των υπερλιπιδαιμιών (υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα).
Η παχυσαρκία μπορεί να είναι ένας πολύ σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας σε πολλές καταστάσεις του μυοσκελετικού συστήματος και δημιουργεί πολύ σημαντικά προβλήματα στα οστά,στις αρθρώσεις και έντονους μυϊκούς πόνους εξαιτίας του βαρύτερου και ογκώδους σώματος.
Τέλος αρκετά σημαντικές επιπτώσεις είναι και οι διαταραχές που δημιουργούνται κατά την εγκυμοσύνη που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του παιδιού και της μητέρας αφού ένα μεγάλο ποσοστό της παιδικής θνησιμότητας οφείλεται στην προϋπάρχουσα παχυσαρκία της μητέρας.
Όλοι οι παραπάνω λόγοι καθιστούν την παχυσαρκία σαν μια “νόσο” η οποία δεν θεραπεύεται με φάρμακα αλλά με μια εξαιρετικά προσεγμένη και πειθαρχημένη διαδικασία ελέγχου του καθημερινού διαιτολογίου, αύξησης της φυσικής δραστηριότητας και βελτίωσης του μεταβολισμού. Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να διαφοροποιήσει τις εκκρίσεις ορμονών και ενζύμων και να δημιουργήσει σταθερότητα βάρους. Όλα αυτά όμως για να γίνουν χρειάζεται πρώτα από όλα η κατανόηση και αποδοχή από το άτομο της κατάστασης στην οποία βρίσκεται και κατόπιν με σχέδιο και επιμονή να αλλάξει νοοτροπία και διατροφική συμπεριφορά.